ในการเรียนดำน้ำสคูบ้าและการดำน้ำโดยทั่วไป เราจะใช้ถังอากาศปกติ (Air) ที่มีปริมาณออกซิเจน 21% และไนโตรเจน 79% เหมือนกับอากาศที่เราหายใจบนบก และยังมีถังอากาศอีกแบบที่นักดำน้ำสคูบ้ามักใช้ในการดำน้ำเชิงสันทนาการ คือ ถังอากาศ Nitrox หรือ Enrich Air Nitrox (EANx) เพื่อนๆ นักดำน้ำอาจเคยได้ยินคำนี้ผ่านหูมาบ้าง แล้วถังอากาศแบบ Nitrox คืออะไร ? เรียนดำน้ำสคูบ้าโดยใช้ Nitrox ดีไหม ? เราจะพาไปดูกัน
EANx มาจากคำว่า Enriched Air Nitrox และตัว x ที่ลงท้ายคือตัวบอกปริมาณออกซิเจนในนั้น ซึ่งถัง Nitrox เป็นถังอากาศที่มีปริมาณออกซิเจนมากกว่าถังอากาศปกติตั้งแต่ 1% ขึ้นไปจาก 21% โดย Nitrox ที่นักดำน้ำส่วนใหญ่นิยมใช้จะมี 2 แบบ คือ
1. Nitrox32 (EAN32) เป็น Nitrox ที่มีปริมาณออกซิเจน 32% และไนโตรเจน 68% เป็นที่นิยมในการใช้ดำน้ำสคูบ้ามากที่สุด และใช้ในความลึกไม่เกิน 30 เมตร ซึ่งเป็นความลึกในการดำน้ำเชิงสันทนาการทั่วไป
2. Nitrox36 (EAN36) เป็นถังอากาศที่มีปริมาณออกซิเจน 36% และไนโตรเจน 64% เหมาะกับการใช้ดำน้ำสคูบ้าในความลึก 15-20 เมตร ซึ่งจะทำให้อยู่ได้นานกว่า แต่มีความเสี่ยงมากกว่าในการลงไปในความลึก เนื่องจากความเข้มข้นของออกซิเจนที่มากเกินไป
ประโยชน์ของการดำน้ำสคูบ้าโดยใช้ถังอากาศประเภทนี้
1. เพิ่มเวลาในการดำน้ำ เพิ่มเวลา NDL (No-Decompression Limit) เพราะลดปริมาณไนโตรเจนลง ทำให้เวลาที่อยู่ใต้น้ำ (Bottom time) นานขึ้น
2. ร่างกายได้รับไนโตรเจนน้อยกว่าถังอากาศปกติ
3. ลดเวลาการพักบนผิวน้ำ และเพิ่มเวลาการดำน้ำในไดฟ์ต่อไปให้นานขึ้น เนื่องจากปริมาณไนโตรเจนที่ร่างกายได้รับน้อยกว่าถังอากาศปกติ จึงทำให้ลดระยะเวลาการพักบนผิวน้ำ
4. เพิ่มความปลอดภัยในการดำน้ำ เนื่องจากปริมาณไนโตรเจนที่เข้าสู่ร่างกายน้อยกว่าการใช้ถังอากาศปกติในความลึกเท่ากัน จึงลดความเสี่ยงในการติด Decompression sickness
![ประเภทถัง nitrox](https://amitydivingclub.com/wp-content/uploads/2022/01/ประเภทถัง-nitrox-1024x341.jpg)
ข้อจำกัดในการดำน้ำโดยใช้ถัง Nitrox
1. นักดำน้ำต้องผ่านการเรียนดำน้ำสคูบ้าในหลักสูตร Enriched Air Nitrox ก่อนจึงจะสามารถดำน้ำโดยใช้ถังอากาศNitrox ได้ เพื่อจะได้รู้วิธีการดำน้ำอย่างปลอดภัย ซึ่งในการเรียน Enriched Air Nitrox นักดำน้ำต้องผ่านการเรียนดำน้ำสคูบ้าในระดับ Open Water Diver ก่อนจึงจะสามารถลงเรียนในหลักสูตรนี้ได้
2. อุปกรณ์บางอย่างในการดำน้ำไม่สามารถใช้กับ Nitrox ได้ ต้องมีการใช้อุปกรณ์พิเศษ หรือต้องปรับหรือเสริมอุปกรณ์ เช่น Regulator ต้องสามารถใช้งานกับอากาศที่มีปริมาณความเข้มข้นของออกซิเจนมากกว่าปกติ หรือการใช้เครื่อง O2 Analyzer เพื่อตรวจสอบสัดส่วนของออกซิเจน
3. ถังอากาศ Nitrox อาจไม่ได้มีให้ใช้ทุกที่เหมือนถังอากาศทั่วไป หรืออาจจะต้องเสียเงินเพิ่ม
4. เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะออกซิเจนเป็นพิษ
5. ความลึกในการดำน้ำที่จำกัดกว่าการดำน้ำสคูบ้าด้วยถังอากาศปกติ การดำน้ำด้วยถัง Nitrox ความลึกสูงสุดที่สามารถดำน้ำได้จะน้อยกว่าถังอากาศ เนื่องจากปริมาณออกซิเจนในถัง Nitrox มีความเข้มข้นมากกว่า อาจทำให้เกิดภาวะออกซิเจนเป็นพิษได้
โรคที่อาจเกิดในการดำน้ำสคูบ้าด้วยถังชนิดนี้
ภาวะออกซิเจนเป็นพิษต่อระบบประสาทส่วนกลาง (Oxygen Toxicity CNS) เป็นโรคที่เกิดจากการได้รับออกซิเจนที่มากเกินไป ซึ่งความเข้มข้นของออกซิเจนที่มากขึ้นจะมีผลกระทบต่อปอดและระบบประสาทส่วนกลาง (CNS) โดยภาวะนี้เกิดขึ้นได้เมื่อได้รับออกซิเจนที่ 1.4bar ขึ้นไป ภาวะออกซิเจนเป็นพิษไม่ได้ส่งผลให้เสียชีวิต แต่จะทำให้มีอาการชักอย่างฉับพลันและหมดสติ สามารถเกิดอันตรายขึ้นได้หากเราหมดสติใต้น้ำ อาการของออกซิเจนเป็นพิษที่ระบบประสาทส่วนกลาง มีหลักการจำง่ายๆคือ C+VENT+ID มาจาก C = Convulsion อาการชัก V = Visual Distortion = อาการตาพร่า E = Ears หูแว่ว N = Nausea คลื่นไส้ T = Twitching กล้ามเนื้อกระตุก I = Irritability กระสับกระส่าย D = Dizziness เวียนศีรษะ
หลักสูตรเรียนดำน้ำสคูบ้าโดยใช้ Enriched Air Nitrox เหมาะกับใคร ?
เรียนดำน้ำสคูบ้าหลักสูตร Enriched Air Nitrox เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการมีเวลาอยู่ใต้น้ำมากขึ้น เพิ่มระยะเวลาของ NDL หรือสำหรับคนที่จะดำน้ำหลายๆ ไดฟ์ ใน 1 วัน อย่างเช่นคนที่จะไปทริป liveaboard ซึ่งจะช่วยลดเวลาการพักบนผิวน้ำและเพิ่มเวลาในไดฟ์ต่อไปให้นานขึ้น และ เหมาะกับคนที่ใช้อากาศไม่เปลือง เพราะจะได้อยู่ที่ลึกได้นาน บวกกับการใช้อากาศแบบ Nitrox จะช่วยเพิ่มความปลอดภัยจากผลกระทบของไนโตรเจนมากยิ่งขึ้น
การเรียนดำน้ำสคูบ้าหลักสูตรนี้ผู้เรียนจะต้องผ่านการเรียนดำน้ำสคูบ้าขั้น Open Water Scuba Diving ก่อน จึงสามารถเรียนต่อได้ ซึ่งในการดำน้ำโดยใช้ Nitrox ไม่ได้มีอันตรายกว่าถังอากาศปกติ แต่ยังช่วยเพิ่มความปลอดภัยมากกว่าเดิม ถึงแม้จะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะออกซิเจนเป็นพิษ แต่หากได้รับการเรียนรู้ที่ถูกต้อง ความเสี่ยงนั้นเราจะสามารถป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นได้ และได้ประโยชน์จากการดำน้ำด้วย Nitrox มากกว่า
หากใครสนใจเรียนดำน้ำสคูบ้าที่ภูเก็ต ทางโรงเรียน Amity มีเปิดสอนหลักสูตร Enriched Air Nitrox เพื่อให้เพื่อนๆ ได้มีเวลาสัมผัสโลกใต้น้ำได้นานมากขึ้นและปลอดภัยกว่าเดิม สอนโดยครูผู้เชี่ยวชาญ นักเรียน 2 คนต่อครู 1 คน โดยใช้ระยะเวลาการเรียนเพียง 1-2 วัน (เรียนทฤษฎี 1 วัน หากดำน้ำด้วย 2 วัน) ก็จะได้ท่องโลกใต้ทะเลได้นาน สนุกและปลอดภัยมากยิ่งขึ้น