ในการเรียนดำน้ำสคูบ้าและการดำน้ำโดยทั่วไป เราจะใช้ถังอากาศปกติ (Air) ที่มีปริมาณออกซิเจน 21% และไนโตรเจน 79% เหมือนกับอากาศที่เราหายใจบนบก และยังมีถังอากาศอีกแบบที่นักดำน้ำสคูบ้ามักใช้ในการดำน้ำเชิงสันทนาการ คือ ถังอากาศ Nitrox หรือ Enrich Air Nitrox (EANx) เพื่อนๆ นักดำน้ำอาจเคยได้ยินคำนี้ผ่านหูมาบ้าง แล้วถังอากาศแบบ Nitrox คืออะไร ? เรียนดำน้ำสคูบ้าโดยใช้ Nitrox ดีไหม ? เราจะพาไปดูกัน
EANx มาจากคำว่า Enriched Air Nitrox และตัว x ที่ลงท้ายคือตัวบอกปริมาณออกซิเจนในนั้น ซึ่งถัง Nitrox เป็นถังอากาศที่มีปริมาณออกซิเจนมากกว่าถังอากาศปกติตั้งแต่ 1% ขึ้นไปจาก 21% โดย Nitrox ที่นักดำน้ำส่วนใหญ่นิยมใช้จะมี 2 แบบ คือ
1. Nitrox32 (EAN32) เป็น Nitrox ที่มีปริมาณออกซิเจน 32% และไนโตรเจน 68% เป็นที่นิยมในการใช้ดำน้ำสคูบ้ามากที่สุด และใช้ในความลึกไม่เกิน 30 เมตร ซึ่งเป็นความลึกในการดำน้ำเชิงสันทนาการทั่วไป
2. Nitrox36 (EAN36) เป็นถังอากาศที่มีปริมาณออกซิเจน 36% และไนโตรเจน 64% เหมาะกับการใช้ดำน้ำสคูบ้าในความลึก 15-20 เมตร ซึ่งจะทำให้อยู่ได้นานกว่า แต่มีความเสี่ยงมากกว่าในการลงไปในความลึก เนื่องจากความเข้มข้นของออกซิเจนที่มากเกินไป
ประโยชน์ของการดำน้ำสคูบ้าโดยใช้ถังอากาศประเภทนี้
1. เพิ่มเวลาในการดำน้ำ เพิ่มเวลา NDL (No-Decompression Limit) เพราะลดปริมาณไนโตรเจนลง ทำให้เวลาที่อยู่ใต้น้ำ (Bottom time) นานขึ้น
2. ร่างกายได้รับไนโตรเจนน้อยกว่าถังอากาศปกติ
3. ลดเวลาการพักบนผิวน้ำ และเพิ่มเวลาการดำน้ำในไดฟ์ต่อไปให้นานขึ้น เนื่องจากปริมาณไนโตรเจนที่ร่างกายได้รับน้อยกว่าถังอากาศปกติ จึงทำให้ลดระยะเวลาการพักบนผิวน้ำ
4. เพิ่มความปลอดภัยในการดำน้ำ เนื่องจากปริมาณไนโตรเจนที่เข้าสู่ร่างกายน้อยกว่าการใช้ถังอากาศปกติในความลึกเท่ากัน จึงลดความเสี่ยงในการติด Decompression sickness
ข้อจำกัดในการดำน้ำโดยใช้ถัง Nitrox
1. นักดำน้ำต้องผ่านการเรียนดำน้ำสคูบ้าในหลักสูตร Enriched Air Nitrox ก่อนจึงจะสามารถดำน้ำโดยใช้ถังอากาศNitrox ได้ เพื่อจะได้รู้วิธีการดำน้ำอย่างปลอดภัย ซึ่งในการเรียน Enriched Air Nitrox นักดำน้ำต้องผ่านการเรียนดำน้ำสคูบ้าในระดับ Open Water Diver ก่อนจึงจะสามารถลงเรียนในหลักสูตรนี้ได้
2. อุปกรณ์บางอย่างในการดำน้ำไม่สามารถใช้กับ Nitrox ได้ ต้องมีการใช้อุปกรณ์พิเศษ หรือต้องปรับหรือเสริมอุปกรณ์ เช่น Regulator ต้องสามารถใช้งานกับอากาศที่มีปริมาณความเข้มข้นของออกซิเจนมากกว่าปกติ หรือการใช้เครื่อง O2 Analyzer เพื่อตรวจสอบสัดส่วนของออกซิเจน
3. ถังอากาศ Nitrox อาจไม่ได้มีให้ใช้ทุกที่เหมือนถังอากาศทั่วไป หรืออาจจะต้องเสียเงินเพิ่ม
4. เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะออกซิเจนเป็นพิษ
5. ความลึกในการดำน้ำที่จำกัดกว่าการดำน้ำสคูบ้าด้วยถังอากาศปกติ การดำน้ำด้วยถัง Nitrox ความลึกสูงสุดที่สามารถดำน้ำได้จะน้อยกว่าถังอากาศ เนื่องจากปริมาณออกซิเจนในถัง Nitrox มีความเข้มข้นมากกว่า อาจทำให้เกิดภาวะออกซิเจนเป็นพิษได้
โรคที่อาจเกิดในการดำน้ำสคูบ้าด้วยถังชนิดนี้
ภาวะออกซิเจนเป็นพิษต่อระบบประสาทส่วนกลาง (Oxygen Toxicity CNS) เป็นโรคที่เกิดจากการได้รับออกซิเจนที่มากเกินไป ซึ่งความเข้มข้นของออกซิเจนที่มากขึ้นจะมีผลกระทบต่อปอดและระบบประสาทส่วนกลาง (CNS) โดยภาวะนี้เกิดขึ้นได้เมื่อได้รับออกซิเจนที่ 1.4bar ขึ้นไป ภาวะออกซิเจนเป็นพิษไม่ได้ส่งผลให้เสียชีวิต แต่จะทำให้มีอาการชักอย่างฉับพลันและหมดสติ สามารถเกิดอันตรายขึ้นได้หากเราหมดสติใต้น้ำ อาการของออกซิเจนเป็นพิษที่ระบบประสาทส่วนกลาง มีหลักการจำง่ายๆคือ C+VENT+ID มาจาก C = Convulsion อาการชัก V = Visual Distortion = อาการตาพร่า E = Ears หูแว่ว N = Nausea คลื่นไส้ T = Twitching กล้ามเนื้อกระตุก I = Irritability กระสับกระส่าย D = Dizziness เวียนศีรษะ
หลักสูตรเรียนดำน้ำสคูบ้าโดยใช้ Enriched Air Nitrox เหมาะกับใคร ?
เรียนดำน้ำสคูบ้าหลักสูตร Enriched Air Nitrox เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการมีเวลาอยู่ใต้น้ำมากขึ้น เพิ่มระยะเวลาของ NDL หรือสำหรับคนที่จะดำน้ำหลายๆ ไดฟ์ ใน 1 วัน อย่างเช่นคนที่จะไปทริป liveaboard ซึ่งจะช่วยลดเวลาการพักบนผิวน้ำและเพิ่มเวลาในไดฟ์ต่อไปให้นานขึ้น และ เหมาะกับคนที่ใช้อากาศไม่เปลือง เพราะจะได้อยู่ที่ลึกได้นาน บวกกับการใช้อากาศแบบ Nitrox จะช่วยเพิ่มความปลอดภัยจากผลกระทบของไนโตรเจนมากยิ่งขึ้น
การเรียนดำน้ำสคูบ้าหลักสูตรนี้ผู้เรียนจะต้องผ่านการเรียนดำน้ำสคูบ้าขั้น Open Water Scuba Diving ก่อน จึงสามารถเรียนต่อได้ ซึ่งในการดำน้ำโดยใช้ Nitrox ไม่ได้มีอันตรายกว่าถังอากาศปกติ แต่ยังช่วยเพิ่มความปลอดภัยมากกว่าเดิม ถึงแม้จะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะออกซิเจนเป็นพิษ แต่หากได้รับการเรียนรู้ที่ถูกต้อง ความเสี่ยงนั้นเราจะสามารถป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นได้ และได้ประโยชน์จากการดำน้ำด้วย Nitrox มากกว่า
หากใครสนใจเรียนดำน้ำสคูบ้าที่ภูเก็ต ทางโรงเรียน Amity มีเปิดสอนหลักสูตร Enriched Air Nitrox เพื่อให้เพื่อนๆ ได้มีเวลาสัมผัสโลกใต้น้ำได้นานมากขึ้นและปลอดภัยกว่าเดิม สอนโดยครูผู้เชี่ยวชาญ นักเรียน 2 คนต่อครู 1 คน โดยใช้ระยะเวลาการเรียนเพียง 1-2 วัน (เรียนทฤษฎี 1 วัน หากดำน้ำด้วย 2 วัน) ก็จะได้ท่องโลกใต้ทะเลได้นาน สนุกและปลอดภัยมากยิ่งขึ้น
